Historia miasta Wolbromia

Historia miasta Wolbromia sięga roku 1311, kiedy to przyrodni bracia Wolframi i Hilary, krakowscy mieszczanie, zasadźcy wsi Dłużec, otrzymali z woli panującego wówczas króla Polski Władysława Łokietka prawo karczunku lasu. W 1327 r. król nadał braciom, wówczas już sołtysom wsi Dłużec, las należący do tej wsi, a rozciągający się do granic Pilicy, Udoża, Szczelników, Podlesic, Wierzchowiska i Gołaczew (a zatem obszar, na którym wyrosło miasto Wolbrom zwane „civitas Wolwrami” oraz wsie wchodzące w skład późniejszej parafii dłużeckiej i wolbromskiej).

Przyczytaj o atrkacjach Wolbromia>>>

Miasto miało charakter kupiecko – rzemieślniczy, lecz w przeciwieństwie od wielu innych miast, pełniło funkcje daleko wykraczające poza lokalny rynek. Decydowało o tym jego położenie przy przecięciu ważnych szlaków handlowych łączących Małopolskę z Wielkopolską oraz Śląskiem. Nadany przez Władysława Jagiełłę w 1400 r,. przywilej, przyznawał Wolbromowi zwolnienie z opłaty ceł i targowej w Ziemi Krakowskiej oraz nakazywał kupcom, którzy poruszali się po szlakach łączących Kraków z Wielkopolską przejazd przez miasto.

Życie kulturalne Wolbromia skoncentrowane było wokół kościoła, przy którym istniała szkoła parafialna, kilka bractw religijnych oraz szpital dla ubogich. Dużą sławą cieszyły się też odbywające się co czwartek od 1485 r. wolbromskie targi, których tradycja przetrwała ąż do dziś. Na przełomie prawie siedmiu wieków swej historii miasto przeżywało swoje upadki i wzloty. Podobnie jak wiele innych miast nawiedzany był przez klęski, zarazy oraz pożary. Po wielkim pożarze całkowicie niszczącym, w większości drewniane miasto Kazimierz Jagiellończyk, przywilejem z 1485 r., potwierdzał postanowienia aktu lokującego miasto na prawie niemieckim i nadał miastu nowe przywileje.

Pod koniec XVI w.u rozpoczął się upadek Wolbromia. Przyczyniło się do niego przesunięcie szlaku handlowego, który był źródłem dochodu dla wielu mieszczan. Reszty dokonał najazd szwedzki w 1660 r., po którym w mieście zostało tylko 85 budynków, a zaludnienie spadło poniżej 500 osób. Najtragiczniejsza była jednak dziesiątkująca ludność epidemia cholery w 1892 r.

W czasie zaborów miasto zostało włączone do imperium austriackiego, następnie weszło w skład Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Wraz z upadkiem Powstania Listopadowego Wolbrom utracił swą autonomię. Z części dóbr wolbromskich utworzono wtedy majorat darowany przez cara Rosji majorowi Niełojow. Po powstaniu styczniowym miastom utraciło prawa miejskie na pół wieku, wtedy też rozpoczął się okres prześladowań i rusyfikacji. W 1905 r. doszło do brutalnie stłumionego strajku uczniów wolbromskiej szkoły, którzy sprzeciwili się nauczaniu w języku rosyjskim. Wyzwolenie dla Wolbromia przyniósł dopiero przebywający w nim marszałek Piłsudski, którego legioniści stoczyli bitwę pod niedalekimi Krzywopłotami.

W 1931 r. miasto po raz drugi otrzymał prawa miejskie. Warto dodać, że liczyło wtedy więcej mieszkańców niż Miechów, czy Olkusz. Rozpoczęła się jego powolna odbudowa.

Podczas II wojny światowej miasto przeszło do województwa krakowskiego Generalnej Guberni. Niemcy wtargnęli do Wolbromia pierwszego dnia wojny. Wielu ludzi zostało natychmiast zastrzelonych, a następnie wszyscy mieszkańcy żydowscy zostali wyprowadzeni z miasta w kierunku Zawiercia. Wielu z nich ucierpiało w trakcie trzydniowego marszu od tortur zadawanych przez eskortę. Pozostali przy życiu Żydzi powrócili do Wolbromia i pracowali przymusowo, głównie w lasach. Jesienią 1941 r. założono w mieście getto, którego nie mogli oni opuszczać pod groźbą kary śmierci. Wewnątrz getta skoncentrowano prawie 8 tys. Żydów, w tym około 3 tys. deportowanych i uciekinierów. Likwidacja getta w rozpoczęła się we wrześniu 1942 r., kiedy to policja niemiecka i Ukraińcy wprowadzili wszystkich Żydów do stacji kolejowej, gdzie następnie Niemcy przeprowadzili selekcję. Około 600 starych i słabych osób zostało zabranych do leśnego wąwozu. Tam zostali rozstrzelani a następnie zostali pochowani w zbiorowych mogiłach. Pozostali na stacji zostali załadowani do wagonów i przewiezieni do obozu śmierci w Bełżcu. Kilkuset wybranych w drodze selekcji mężczyzn zostało z kolei przewiezionych do obozów pracy. Po zlikwidowaniu gminy żydowskiej w mieście, miejscem egzekucji Żydów znalezionych lub zadenuncjowanych podczas ukrywania się stał się cmentarz żydowski. Od połowy września 1942 r. do końca 1944 r. zastrzelono w ten sposób prawie 400 Żydów. Tylko 300 Żydów z miasta przeżyło wojnę, większość z nich wyemigrowała.

Po zakończeniu działań wojennych przystąpiono do odbudowy przemysłu Wolbromia. Miasto przeszło zasadnicze przeobrażenie pod względem zewnętrznym. Wybudowano ulice, osiedla mieszkaniowe, stworzono bazę rekreacyjno – sportową, nie oszczędzano także środków na działalność kulturalno – oświatową i ochronę zdrowia.

Wirtualny spacer po rynku w Wolbromiu:

źródło: www.wolbrom.pl

Tweet