Zamek w Pieskowej Skale to jeden z najcenniejszych renesansowych zabytków architektury w Polsce. Położony tuż przy Maczudze Herkulesa jest sercem Ojcowskiego Parku Narodowego i ważnym miejscem w historii Polski. Na zamku mieści się muzeum i kawiarnia
Historia
Zamek po raz wspomniany został dokumencie wydanym przez Władysława Łokietka w 1315 roku i był najpewniej związany z fortyfikacjami wzniesionymi przez Henryka Brodatego. W I połowie XIV wieku Kazimierz III Wielki wybudował zamek, jako element łańcucha obronnego „Orlich Gniazd„, Zamek ten składał się z 2 części: górnej i dolnej. Górna, niezachowana, powstała na niedostępnej skale zwanej „Dorotką„.
W latach 1377-1608 zamek był siedzibą rodu Szafrańców, którą dostali oni od króla Jagiełły za rany odniesione przez Piotra Szafrańce w czasie zatargu z węgierskimi dworzanami króla. W tym czasie gotycki zamek przekształcono w renesansową rezydencję.W XVII wieku, już za sprawą Michała Zebrzydowskiego dobudowano system fortyfikacji bastionowych. Ten gorliwy katolik polecił wybudować okazałą kaplicę i poświęcić ją swemu patronowi św. Michałowi.
Niestety w czasie potopu szwedzkiego zamek zniszczono, a potem w 1718 roku spłonął w pożarze. Odbudowano go jako siedzibę rodu Wielopolskich w 1768 roku. W 1787 w zamku gościł król Stanisław August Poniatowski. W wyniku pożaru w 1850 roku doszczętnie spłonęła najstarsza część zamku, tzw. „wysoki zamek”. W czasie powstania styczniowego rosyjski ostrzał spowodował kolejny pożar i zniszczenie cennego wyposażenia wnętrz.
W 1842 roku Zamek w Pieskowej Skale kupił hrabia Jan Mieroszewski. Sobiesław Mieroszewski prowadził w zamku prace remontowe wzbogacając go o elementy neogotyckie. Jego syn Krzysztof sprzedajał zamek Michałowi Wilczynskiemu, a ten dr. Serafinowi Chmurskiemu. W 1902 roku zamek trafił na licytację.
Zamek został kupiony przez „Towarzystwo Akcyjne Pieskowa Skała„. Po II wojnie światowej zamek przejął Skarb Państwa. Po generalnej renowacji w latach 1950-1963 stał się on oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.
Architektura
W sylwetce budowli widoczne są nawarstwienia kilku stuleci. Najstarsze gotyckie elementy okrągła baszta i dolna część zabudowań właściwego zamku. Gotyckie pozostałości są również w baszcie bramnej z XIV wieku. W części zachodniej dziedzińca na parterze widnieją 2 gotyckie arkady. W jednej z nich mieści się głęboka na 56 metrów studnia. Zamek z odnowioną dwukondygnacyjną loggią i wspaniałym dziedzińcem z dwupiętrowymi krużgankami jest przede wszystkim dziełem Stanisława Szafrańca i pochodzi z XVI wieku. Na zamku zachowała się też barokowa kaplica i fortyfikacje bastionowe z bramą wjazdową ozdobioną kartuszami herbowymi Zebrzydowskich.
W kryptach na zamku w Pieskowej Skale znajdują się cztery manierystyczne sarkofagi Sieniawskich z XVII wieku z postaciami zmarłych na wiekach niemające odpowiednika w sztuce polskiej, dzieło wrocławskiego rzeźbiarza Jana Pfistera. Pierwotnie znajdowały się w jednym z najwspanialszych polskich mauzoleów rodowych w kaplicy w Brzeżanach na Podolu. Kościół i kaplica po1945 roku zostały doszczętnie zdewastowane. Sarkofagi te szczęśliwie wcześniej ocalały, dzięki ich wywiezieniu podczas wojny polsko-rosyjskiej w 1920 roku do Krakowa.
Otoczenie
Do zamku przylega park krajobrazowy. W pobliżu stoi wapienna skała zwana Maczugą Herkulesa.
U podnóża wzgórza zamkowego znajduje się kompleks 5 stawów założonych w XVI wieku. Pierwotnie hodowano w nich karpie, szczupaki, karasie i pstrągi, jednak od 1993 roku zaprzestano hodowli. Obecnie są one ostoją płazów, które odbywają tam gody.
Ciekawostki
– Zamek w Pieskowej Skale został wykorzystany w wieli polskich filmach, m.in. w: „Stawce większej niż życie”, „Janosiku„, „Ogniem i mieczem”, „Reichu„, i „Nie kłam kochanie„.
– Obok zamku znajduje się Maczuga Herkulesa. Według legendy przyniósł ją sam diabeł za sprawą Mistrza Jana Twardowskiego, który przyłapany w karczmie „Rzym„miał powiedzieć „Będziesz mógł wziąć do piekła moją duszę, jeżeli wskazaną skałę z wznoszącego się nad Suchą Beskidzką szczytu, przeniesiesz pod Ojców i postawisz na ziemi do góry nogami!”.
– Legenda opowiada, że w baszcie zamku, zwanej kiedyś basztą Dorotki, głodową śmierć poniosła jedna z córek Tęczyńskich. Kochająca lutnistę dziewczyna została siłą wydana za starego Zaprzańca, pana na zamku w Dolinie Prądnika. W grodzie zjawił się jednak kochanek, przebrany w zakonny habit, i uratował ukochaną. Niestety zbiegów pojmali pachołkowie Zaprzańca. Lutnista zginął włóczony końmi, a Dorotkę wepchnięto do baszty, gdzie miała ponieść śmierć głodową. Na ratunek przyszedł jej jednak ukochany piesek. Wspiął się na skałę, na której sterczała baszta, i przynosił swojej pani rzucane dla niego odpadki jedzenia chroniąc Dorotkę od śmierci głodowej.