Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej
ZabytkiZwiedzanie

Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej

Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej to jeden z najważniejszych obiektów sakralnych w Polsce, cel pielgrzymek i zabytek UNESCO. Bardzo malownicze sanktuarium składa się z bazyliki i klasztoru położonego są na południe od miasta, u szczytu Góry Żar. W okolicy znajdują się 42 kaplice i kościoły tzw. dróżek.

Kalwaryjskie sanktuarium jest jednym z ważniejszych miejsc kultu pasyjnego i maryjnego – łączy zarówno kult Chrystusa cierpiącego, jak i Matki Bożej. Ideą przewodnią jest odwzorowanie ostatniej drogi Chrystusa.  W sanktuarium znajduje się obraz Matki Boskiej Kalwaryjskiej. W 1999 roku sanktuarium wpisane zostało na listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury, a w 2000 roku uznano je  został za pomnik historii Polski.

Klasztor od strony zachodniej - Fot. Bartosz Twarowski
Klasztor od strony zachodniej – Fot. Bartosz Twarowski

Powstanie

W roku 1600 Mikołaj Zebrzydowski, wojewoda krakowski, na pobliskim wzniesieniu Żar ufundował kościółek pw. Ukrzyżowania Jezusa Chrystusa, zbudowany wg modelu przywiezionego z Jerozolimy. Kościółek ten został uroczyście konsekrowany przez nuncjusza papieskiego w 1601 roku. W 1602 roku Zebrzydowski sporządził akt fundacyjny i przekazał części góry Żarek i miejsce pod budowę klasztoru Bernardynom. W 1603 roku dokument zatwierdzony został przez biskupa krakowskiego i króla Zygmunta III. W latach 1604–1609 według projektu Jana Marii Bernardoniego wzniesiono kościół i klasztor, konsekrowany w 1609 w dzień uroczystości św. Franciszka przez biskupa krakowskiego Piotra Tylickiego. W latach 1609 – 1617 Zebrzydowski prowadził budowę 12 kaplic Drogi Krzyżowej oraz pustelni Pięciu Braci Polaków z kaplicą św. Marii Magdaleny.

Po jego śmierci w 1620 roku opiekunem sanktuarium został jego syn Jan Zebrzydowski, który wybudował 5 dalszych kaplic pasyjnych, 8 kaplic maryjnych, rozbudował kaplice Ukrzyżowania i Grobu Matki Bożej oraz wybudował tzw. gradusy obok ratusza Piłata i kaplicę znalezienia Krzyża z pustelnią św. Heleny.

Kolejnym fundatorem był Michał Zebrzydowski, który rozbudował kompleks klasztorny przez poszerzenie go o drugi wirydarz od strony północnej i wybudowanie kaplicy Matki Bożej Kalwaryjskiej.

Ostatnia wielka fundatorka, Magdalena Czartoryska, podjęła się powiększenia kościoła o długą i szeroką nawę, ufundowała fasadę, 2 wieże przy elewacji frontowej  oraz 2 kaplice: św. Antoniego i Niepokalanego Poczęcia.

W roku 1979 Papież Jan Paweł II nadał kościołowi głównemu tytuł bazyliki mniejszej.

Kaplica św. Rafała na Placu Rajskim - Fot. Bartosz Twarowski
Kaplica św. Rafała na Placu Rajskim – Fot. Bartosz Twarowski

Architektura 

Kościół i klasztor Sanktuarium pasyjno-maryjnego w Kalwarii Zebrzydowskiej zostały wzniesiony według projektu architekta Jana Marii Bernardoniego oraz architekta i złotnika flamandzkiego Pawła Baudartha, który wzniósł prawie wszystkie kaplice kalwaryjskie. Bazylika jest budowlą późnobarokową z elementami rokoka. Wnętrze, ozdobione modernistyczną polichromią, rozdzielone jest podwójnymi pilastrami z ozdobnym gzymsem, wczesnobarokowa ambona, późnorenesansowe, bogato inkrustowane wyposażenie oraz liczne obrazy. Dwukondygnacyjny chór zakonny z rzeźbionymi stallami oddzielony jest od klasztoru murem. Na sklepieniu znajduje się polichromia autorstwa Włodzimierza Tetmajera.

Do bazyliki przylegają 3 kaplice: do prezbiterium kaplica Zebrzydowskich w stylu barokowym, przechodząca w rokoko, w której umieszczono cudowny wizerunek Matki Bożej Kalwaryjskiej, do chóru zakonnego przylega kaplica św. Antoniego Padewskiego, a do nawy kaplica Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Marii z 1749.

Przed bazyliką wybudowano w latach 1927-32 kamienne schody prowadzące na Plac Rajski, ujęty z dwóch stron krużgankami z podcieniami filarowymi i konfesjonałami. Z przodu znajduje się ogrodzenie z figurami świętych franciszkańskich. Na placu umieszczono 2 kolumny z posągami św. Franciszka oraz św. Antoniego.

Klasztor to 3 – piętrowa budowla posiadająca 5 ryzalitów-bastionów, wybudowana wokół 2 wirydarzy z wyposażeniem w stylu barokowym i rokoko. Część bliżej kościoła ze studnią pośrodku, zdobi dekoracja stiukowa oraz portrety fundatorów i dobrodziejów klasztoru.

Od południa kościół i klasztor otacza mur z 2 bastionami przekształconymi na potrzeby duszpasterskie oraz kaplice św. Anny i Matki Boskiej Bolesnej.

Wnętrze bazyliki, fot. Bartosz Twarowski
Wnętrze bazyliki, fot. Bartosz Twarowski

Obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej

Obraz został podarowany przez Stanisława Paszkowskiego z Brzezia Paszkowskiego w 1641 roku. Od 1667 roku znajduje się w ufundowanej przez Michała Zebrzydowskiego kaplicy. Obraz został koronowany w roku 1887 przez kard. Albina Dunajewskiego.

Ciekawostki

– Jak głosi legenda, Mikołaj Zebrzydowski rozpoczął budowę sanktuarium, gdyż miał widzenie, w którym on sam i jego żona Urszula ujrzeli przez okno lanckorońskiego zamku nad górą Żar trzy płonące krzyże unoszące się ku niebu.

– Według legendy, 3 maja 1641 Stanisław Paszkowski z Brzezia Paszkowskiego podczas modlitwy zauważył spływające z oczu Matki Bożej krwawe łzy. O zdarzeniu został powiadomiony biskup krakowski. Poproszono właściciela, by podarował obraz kościołowi w Marcyporębie[2]. Tradycja głosi, że Stanisław Paszkowski wyruszył z obrazem do Marcyporęby, jednak w czasie podróży poczuł, że jakaś siła kieruje go w zupełnie inną stronę, niż zamierzał. Wędrując, dotarł do sanktuarium kalwaryjskiego. Zrozumiał wtedy, że wolą Bożą jest, aby wizerunek płaczącej Matki Bożej spoczął właśnie w tym miejscu.

Krużganki z konfesjonałami - Fot. Bartosz Twarowski
Krużganki z konfesjonałami – Fot. Bartosz Twarowski

Podobne wpisy

Jezioro Klimkówka

Łukasz Kurbiel

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim

Łukasz Kurbiel

Kościół św. Katarzyny w Wolbromiu

Łukasz Kurbiel

Ta strona korzysta z plików cookie. Zakładamy, że nie masz nic przeciwko, ale możesz zrezygnować, jeśli chcesz. Akceptuj Czytaj więcej