Opactwo Sióstr Benedyktynek w Staniątkach to bardzo stary, cichy i uroczy klasztor, w którym na co dzień mieszka niespełna 20 sióstr. Opactwo ma bardzo długą historię sięgającą XIII wieku, a przyklasztorny kościół to jeden z najstarszych kościołów gotyckich w Polsce.
Historia opactwa
Klasztor w Staniątkach został ufundowany w 1228 przez Klemensa z Brzeźnicy. To on wyposażył klasztor w całe swoje dziedzictwo i wielkie ziemie. W 1253 przywileje klasztorne zostały potwierdzone bullą papieża Innocentego IV. Najprawdopodobniej już w średniowieczu przyjmowano tu dziewczęta na wychowanie, co dało początek szkole klasztornej. Szczególny rozkwit opactwa miał miejsce w XVII wieku, kiedy liczyło ono zwykle ponad 50 zakonnic. Niestety klasztor został poważnie zniszczony podczas potopu szwedzkiego i później, podczas wojny północnej. Uniknął kasacji przez władze austriackie w XVIII wieku., ze względu na prowadzoną przez siostry szkołę dla dziewcząt. Szkoły rozwinęły się w XIX wieku., a w 1923 roku dodano pięcioletnie gimnazjum. Wszystkie szkoły zostały zamknięte przez władze komunistyczne w 1953 roku . W latach 1954-6 siostry zostały zmuszone do przeniesienia się do Alwernii. Wtedy też władze odebrały siostrom resztę posiadanej. Część dawnej ziemi klasztornej udało się odzyskać, ale i tak została natychmiast sprzedana dla opłacenia najkonieczniejszych remontów w kościele. Obecnie w klasztorze mieszka 19 sióstr.
Kościół
Budowę kościoła zakończono w 1238 roku. Jest to jedna z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce, a najstarsza typu halowego. Konstrukcja kościoła to przede wszystkim krótka, trójprzęsłowa nawa, z dwuprzęsłowym prezbiterium, w XVII wieku przebudowana w stylu barokowym. Do najważniejszych dzieł sztuki w kościele należą rzeźby Madonn z XIV wieku, rzeźba Chrystusa Frasobliwego z XVI wieku z warsztatu Wita Stwosza i obraz Matki Boskiej Bolesnej z XVI wieku. Klasztor posiada też bogate zbiory sprzętów liturgicznych i ksiąg oraz dokumentów w klasztornej bibliotece (w tym bulle papieskie z XIII wieku).
Muzeum
Opactwo staniąteckie zachowało bogaty zbiór zabytków: dokumentów, rękopisów, starodruków oraz przedmiotów i szat liturgicznych, w przeciwieństwie do Tyńca, który skasowany w XIX wieku, utracił większość ze swoich dawnych zbiorów. Staniątki ocaliły szczęśliwie kilka z tynieckich pamiątek, w tym m.in. siedemnastowieczny cykl obrazów przedstawiających sceny z życia Kazimierza Odnowiciela. W kościele staniąteckim znajduje się sala muzealna, gdzie można zobaczyć bogate zbiory szat i sprzętów kościelnych, w tym monstrancję późnogotycką z 1543 roku, obrazy, rzeźby, zabytki piśmiennictwa, czy kolekcje figurek woskowych, które produkowano w klasztorze. Zwiedzać muzeum można w każdą niedzielę po Mszy Świętej, o godz. 11.00 lub po wcześniejszym zgłoszeniu na furcie lub przez telefon.
Ciekawostki
– Klasztor został uszkodzony podczas działań w listopadzie 1914 – specyficzną pamiątką są pociski artyleryjskie wbite w północny mur kościoła.
– Opactwo znajduje się w fatalnym stanem technicznym. W związku z tym organizowane są tam regularne koncerty charytatywne ze zbiorką pieniędzy na ratowanie obiektu. Szczegóły: http://www.benedyktynki.eu/
– Przy klasztorze działa sklepik, gdzie można zakupić słodkie i słone przysmaki. Są tam także ręcznie haftowane serwety i zdobione donice.